24 kwietnia
100 rocznica urodzin
Jana Karskiego
Jan Karski (wł. Jan Romuald Kozielewski) -
ur. 24 kwietnia 1914
r. w Łodzi, zm. 13 lipca 2000 r. w Waszyngtonie.
W międzywojennej Polsce
ukończył wydział prawa i studium dyplomacji oraz szkołę podchorążych. Po
wybuchu wojny trafił do niewoli, jednak udało mu się zbiec i podjąć działalność
konspiracyjną. Ze względu na doskonałą pamięć i znajomość języków obcych powierzono
mu obowiązki politycznego emisariusza władz Polskiego Państwa
Podziemnego.
W czasie jednej z misji do
Francji został aresztowany przez Gestapo. Po brutalnych przesłuchaniach
próbował popełnić samobójstwo obawiając się, że podczas kolejnych tortur może
zdradzić Niemcom istotne informacje o polskim Podziemiu. Odratowany, trafił do
więziennego szpitala, z którego został odbity dzięki pomocy polskiego Związku
Walki Zbrojnej.
W 1942 pod pseudonimem Jan
Karski, którego odtąd będzie stale używał, wyruszył w kolejną misję, tym razem
do Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych. Jednym z jego głównych zadań było
poinformowanie aliantów o tragicznej sytuacji ludności żydowskiej pod okupacją
niemiecką. Zbierając informacje na ten temat, dwukrotnie przedostał się do
warszawskiego getta, a także do obozu przejściowego w Izbicy, z którego Żydzi
kierowani byli do obozów zagłady.
Wstrząsającą relację
naocznego świadka przekazał ogromnej liczbie amerykańskich i brytyjskich
polityków, dziennikarzy i artystów. Spotkał się miedzy innymi z ministrem spraw
zagranicznych rządu brytyjskiego oraz z prezydentem USA. Jednak dramatyczne
apele emisariusza o ratunek dla narodu żydowskiego nie przyniosły rezultatów –
większość rozmówców nie dowierzała jego doniesieniom lub je ignorowała.Po wojnie Jan Karski zdecydował się pozostać na emigracji w Stanach Zjednoczonych. Podjął studia z zakresu nauk politycznych i obronił doktorat na Uniwersytecie Georgetown w Waszyngtonie, gdzie przez dalsze czterdzieści lat wykładał stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu. Wśród jego studentów znalazł się między innymi przyszły prezydent Bill Clinton.
Jan Karski był również
autorem kilku książek. Publikacja o działalności polskiego państwa podziemnego
(„Story of a Secret State”), opublikowana w 1944 w USA stała się wkrótce
bestsellerem i została przetłumaczona na wiele języków.
W ostatnich dwudziestu
latach życia Jan Karski powrócił do swojej „nieukończonej misji”, wielokrotnie
opowiadając na spotkaniach w Ameryce, Izraelu i w Polsce o masowej eksterminacji
ludności żydowskiej w czasie wojny i swoich próbach zainteresowania świata tym
dramatem.
Jan Karski otrzymał wiele
prestiżowych wyróżnień – uhonorowano go między innymi tytułem “Sprawiedliwego
wśród Narodów Świata", osiem uczelni polskich i zagranicznych przyznało mu
doktoraty honoris causa, był kawalerem Orderu Orła Białego (najwyższego
polskiego odznaczenia państwowego) i honorowym obywatelem Izraela. Sam
natomiast ufundował nagrodę im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej przyznawaną co
roku wspólnie przez YIVO w Nowym Jorku i Żydowski Instytut Historyczny w
Warszawie autorom publikacji przedstawiających rolę i wkład Żydów polskich w
polską kulturę.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz