„Wieczór
Andrzejkowy” - Dorota Gellner
Z każdej strony kapie wosk.
Cienie tłoczą się co krok,
Już w pokoju straszny tłok!
Cienie tu i cienie tam –
Pewnie przyszły wróżyć nam.
Już się pchają na firanki
Cienie - czarne wycinanki.
Już rozsiadły się na ścianach:
Czarny zamek, czarna brama.
I już skrzą się na tapecie
Czarne koła przy karecie.
Czarny paź przed bramą staje,
Czarną różę nam podaje.
Kto ją weźmie – ja? Czy ty?
Komu z nas się spełnią sny.
Dawniej wróżby andrzejkowe miały charakter wyłącznie matrymonialny i przeznaczone były dla niezamężnych dziewcząt. Męskim odpowiednikiem andrzejek były katarzynki. Początkowo andrzejki traktowano bardzo poważnie, a wróżby odprawiano tylko indywidualnie,
w odosobnieniu; w czasach późniejszych przybrały formę zbiorową, organizowaną w grupach rówieśniczych panien na wydaniu, zaś współcześnie przekształciły się
w niezobowiązującą zabawę gromadzącą młodzież obojga płci.
Wróżby andrzejkowe indywidualne, jak łatwo się domyślić, przeprowadzane były przez dziewczęta w samotności.
- dziewczyny wysiewały w garnkach lub na skrawku pola ziarna lnu
i konopi, które zagrabiano męskimi spodniami, w nadziei, że sprowadzi to do domu kandydata na męża (Kresy Wschodnie) - jeśli dziewczyna pościła przez cały dzień i modliła się do świętego Andrzeja, to we śnie mógł ukazać się jej przyszły ukochany (powszechne)
- jeśli
ucięta przez pannę w dniu świętego Andrzeja gałązka wiśni lub
czereśni zakwitła w wigilię Bożego Narodzenia, dziewczyna mogła
liczyć na rychłe pójście za mąż (powszechne)
z rezerwą, ceniąc bardziej wróżby indywidualne. Z czasem jednak przekonano się do nich.
Do ciekawszych zbiorowych andrzejkowych wróżb zaliczyć można
- losowanie przedmiotów o symbolicznym znaczeniu np. listek oznaczał staropanieństwo, obrączka lub wstążka z czepka – bliski ślub, różaniec – stan zakonny
- wylewanie wosku na zimną wodę (często przez klucz) i wróżenie
z kształtu zastygłej masy lub rzucanego przez nią cienia sylwetki przyszłego wielbiciela, akcesoriów związanych z jego zawodem itp. - ustawianie od ściany do progu jeden za drugim butów zgromadzonych dziewczyn: ta której but pierwszy dotarł do progu miała jako pierwsza wyjść za mąż
- strona od której zaszczekał pies miała być tą, z której nadejdzie przyszły oblubieniec
- dziewczyny rzucały psu kulki z ciasta oznaczające wybranych chłopców i czekały, którą zje jako pierwszą
- dziewczyny ustawiały się w koło i wpuszczały do środka gąsiora
z zawiązanymi oczami; dziewczyna do której gąsior najpierw podszedł (albo skubnął) – jako pierwsza miała wyjść za mąż - dziewczyny kładły na ławie placki posmarowane tłuszczem
i sprowadzały psa; ta dziewczyna, której placek został najpierw zjedzony jako pierwsza miała wyjść za mąż - uczestnicy
zabawy pisali imiona na dwóch kartkach: imiona dziewczyn na jednej,
a chłopców na drugiej. Potem dziewczyna przekłuwała z czystej
strony kartkę z imionami chłopców tak, by ich nie widzieć.
Dziewczyna miała potem wyjść za mąż za chłopca o imieniu,
które przekłuła. Chłopcy natomiast przekłuwali kartkę z
imionami dziewczyn. (wróżba nowoczesna, znana w całej Polsce)
Porzekadła ludowe i przepowiednie pogodowe związane z Andrzejkami - Gdy Andrzej z wichrami, złe czasy przed nami.
Na
Andrzeja mróz, gotuj se na zimę wóz, a jak taje, to znów sanie.- Gdy święty Andrzej ze śniegiem przybieży, sto dni śnieg na polu leży.
- Gdy się święty Andrzej zjawi, to i zimę nam postawi.
- Gdy w Andrzeja deszcz lub słota, w grudniu drogi bez błota
- Jeżeli na świętego Andrzeja wiatr i mgła, to od Bożego Narodzenia będzie sroga zima.
- Na świętego Andrzeja trza kożucha dobrodzieja.
- Śnieg na Andrzeja, dla zboża zła nadzieja.
- Jeżeli na świętego Andrzeja wiatr i mgła, to od Bożego Narodzenia będzie sroga zima.
- Na noc św. Andrzeja dziewkom z wróżb nadzieja
- Noc Andrzeja świętego przyniesie nam narzeczonego
- Dziś cień wosku ci ukaże, co ci życie niesie w darze
- Święty Andrzej wróży szczęście i szybkie zamęście
- Na świętego Andrzeja błyska pannom nadzieja
- Święty Jedrzej adwent przytwierdziPobrano ze stron:
